Lijmen

Deel 1: Plasticlijmen

Vrijwel dagelijks vragen klanten ons naar de verschillen tussen de vele plasticlijmen. Er zijn zoveel varianten, welke is het beste? Of: heb ik wel speciale lijm nodig, kan het niet gewoon met Velpon of secondelijm?

In dit blog gaan we dieper in op diverse plasticlijmen voor de gangbare plastic bouwmodellen. Andere soorten en toepassingen komen een andere keer aan de orde. Wat is plastic lijm, hoe gebruik je het en welke soorten zijn er. Niet alles is in deze toch al wat uitgebreidere tekst samen te vatten, maar kijk bijvoorbeeld eens op YouTube, online hobbyplatforms of artikelen voor uitleg, tips en trucs.

Wat is precies plasticlijm? In de modelbouwsector verstaan we onder plasticlijm een lijmsoort die speciaal voor het lijmen van polystyreen is bedoeld, de grondstof van de meeste plastic bouwpakketten. De bestanddelen in de lijm lossen het plastic een beetje op waardoor de lijmvlakken zacht worden en na samenvoegen tot een geheel aan elkaar smelten. Er ontstaat zo een heel sterke verbinding die bijna met geen andere lijm is te bereiken. Velpon of Bison kit vormt een rubberachtige laag tussen materialen waarmee het voor vele toepassingen uitstekend, maar plastic modelbouw niet is geschikt.

In de beginjaren van de plastic modelbouw was het leven op hobbygebied een stuk eenvoudiger en overzichtelijker dan nu. Er was alleen plasticlijm in een tube. Evenals andere, toen gangbare lijmsoorten was deze tubelijm vrij dik. Met de juiste manier van aanbrengen is daar niets mis mee, maar in de loop der jaren kwamen er plasticlijmen bij in samenstelling variërend van dik vloeibaar tot ultra dun. Hieronder volgt een overzicht welke plasticlijm wanneer het beste kan worden toegepast.

Vooraf geldt: werk alleen met plasticlijm in voldoende geventileerde ruimtes. Draag handschoenen, bijvoorbeeld zwarte nitril wegwerphandschoenen. Deze beschermen uitstekend tegen lijmstoffen op de huid. Haal wel snel met een doekje overtollige of gemorste lijm van de handschoenen voordat een (bouw)object weer wordt vastgepakt ter voorkoming van beschadigingen. Wees ook voorzichtig met het uitsmeren van een teveel aan lijm, maar laat liever even indrogen voordat onderdelen worden samengevoegd. De sterkste eindverbinding ontstaat met klemmen, bijvoorbeeld met behulp van elastieken, knijpers, crêpetape of lijmtangen. Pas op met teveel kracht zetten: onderdelen kunnen vervormen of breken. Volg hiervoor zoveel mogelijk de aanwijzingen in de bouwbeschrijving.

Dikke lijm

Meestal in tube verpakt. Deze lijm heeft een aantal voordelen. In verhouding tot andere varianten is deze vaak goedkoop. Dikke lijm droogt langzamer, zodat er meer tijd is onderdelen op elkaar te positioneren zonder dat de lijm onbruikbaar indroogt. Heel handig bij het verlijmen van lange delen, zoals scheepsrompen. Bovendien heeft tubelijm een beetje vulkracht zodat ook minder goed passende delen stevig zijn te verlijmen. (Bij eventueel achteraf vullen en schuren is zo ook minder plamuur nodig.) Dikke lijm heeft ook nadelen. Het is stroperig en trekt gemakkelijk draden. Het doseren ervan is minder goed te controleren. Direct uit de tube op onderdelen knijpen is sterk af te raden, het wordt gauw een knoeiboel: de oploskracht van plasticlijm kan onderdelen onherstelbaar beschadigen, of lijmresten achterlaten die niet meer weg zijn te krijgen. Gebruik bijvoorbeeld een cocktailprikker of een klein spateltje voor het aanbrengen van de lijm. Bij aandrukken en vastklemmen komt er bij dikke lijm vaak meer residu uit de naden dan bij dunnere lijm, hou daar rekening mee. Een voorbeeld van plasticlijm in tube is Revell Contacta.

Lijm met naald

In de jaren tachtig volgde het flaconnetje met naald. Deze lijm is dunner dan tubelijm, maar dikker dan de lijm uit flesjes. Voordelen: met de dunne naald is de lijm heel precies te doseren. Druipen en morsen kan gemakkelijk worden voorkomen. Als het flaconnetje per ongeluk omvalt, loopt het niet leeg. Soms vinden hobbyisten de naaldlijm te snel indrogen. Een kwestie van regelmatig met snelheid van aanbrengen experimenteren, of toch dikkere lijm nemen. Het enige echte nadeel en tevens grote ergernis is het vaak verstopt raken van de naald. Een beproefde truc is de naaldpunt in een vlam te houden. De lijm in de naald verbrandt en de doorgang is weer vrij. Gemakkelijker en veiliger is het flaconnetje op te bergen met een dun stukje staaldraad in de naald. Een vuilniszakkenbindertje, of een stafje verenstaal to maximaal 0,5 mm dik. Stukje op lengte afknippen, uiteinde even omvouwen en in de naald steken. Zo blijft de lijm altijd klaar voor gebruik. Bekende plasticlijmen met naald zijn Revell Contacta Professional, UHU Plast en Faller Expert.

Dun vloeibare plasticlijm

Het aanbod dun vloeibare lijmen is groot en breidt zich nog steeds uit. De eerste versies waren de flesjes Revell Contacta Liquid, vroeger in een flesje van glas, tegenwoordig in een kunststof flaconnetje. Flesjes vloeibare lijm hebben vrijwel zonder uitzondering een schroefdop met aan de onderzijde een kwastje waarmee de lijm gemakkelijk en netjes gedoseerd kan worden aangebracht. Bovendien trekt dunnere lijm minder tot geen draden waarmee lijmresten op het model zijn te voorkomen. Dun vloeibare lijm is voor vrijwel alle delen van bouwpakketten te gebruiken, maar leent zich vooral goed voor de gemiddelde tot kleine klusjes. Dunnere lijmen drogen sneller in, dus er moet ook sneller worden doorgewerkt om te voorkomen dat de zojuist aangebrachte lijm al niet meer plakt... Een ander nadeel is omvallen van een open flesje: de lijm loopt eruit met alle gevolgen van dien. Een ouwe truc is het flesje of flaconnetje voorzien van een bredere voet: boor een passend gat in een blokje hout en zet het flesje lijm erin.

Wie alle lijmmerken naast elkaar zet, ziet al snel door de bomen het bos niet meer. Maar het onderscheid is niet zo moeilijk. Allereerst maakt het merk lijm niet zoveel uit, al zijn er natuurlijk altijd hobbyisten met voorkeuren voor een bepaalde fabrikant. Bijvoorbeeld Mr. Hobby, Revell en Tamiya hebben de wat dikker vloeibare standaard varianten:

Ultradunne plasticlijm

Naast de standaard dun vloeibare lijmen is er al geruime tijd een reeks met ultradunne plasticlijmen die steeds meer populariteit bij modelbouwers hebben gewonnen. Deze lijmen hebben zogenaamde capillaire werking: de lijm zuigt zich in een lijmnaad. De vast te lijmen delen worden strak tegen elkaar aan gehouden, lijm wordt op de naad gestreken en loopt er vervolgens vanzelf tussen. Tijdens het lijmen goed fixeren met klemmen, elastiek of tape en na (snelle) droging is de verbinding permanent en sterk met heel weinig lijmresidu. Het zal duidelijk zijn dat deze lijmmethode alleen werkt op naden die perfect op elkaar aansluiten. Bovendien drogen ultradunne lijmen veel sneller dan dikkere waardoor di type niet geschikt is vooraf grotere delen in te smeren: de lijm is droog voordat de onderdelen goed en wel op elkaar zijn geplaatst. Denk hierbij van vliegtuig- en scheepsrompen, of stukken vlak polystyreenplaat die in lagen op elkaar worden gelijmd. Bij naden die “kieren” is dikkere lijm nodig, of een voorbewerking met vijlen of schuren waarna ze wel strak passen. Natuurlijk is deze lijm ook uitstekend voor kleine klusjes geschikt waarbij er geen tot zo min mogelijk zichtbare lijmresten achterblijven. Bijvoorbeeld een buitenspiegel of ruitenwissers op een automodel, een antenne, trapje, hekje, enzovoort. Voorwaarde is ook hier dat de te lijmen delen zo goed mogelijk op elkaar aansluiten. Altijd vooraf proefpassen, eventueel aanpassen en daarna lijmen. Ook bij extra dunne lijmsoorten zijn er diverse merken, de Quick Setting Type van Tamiya is zelfs extra snel droog.

Misschien heb je je al afgevraagd waarom plasticlijm in kunststof flaconnetjes het flesje of afsluitdop niet oplost? Heel eenvoudig: het verpakkingsmateriaal is geen polystyreen (maar meestal PE of PP) en wordt niet week in de plasticlijm. Een volgende keer gaan we in op lijmen van verschillende plasticsoorten (ABS, PVC) en het lijmen van diverse materialen zoals resin, hout en metaal.